زمینه تکبرتکبر عبارت است از: اظهار برتری بر دیگران؛ خودداری از پذیرش حق. برخی عوامل، زمینه ساز تکبر می‌باشد. ۱ - عوامل تکبربرخی عوامل تکبر عبارت اند از: ۱.۱ - توهم برتری در آفرینششیطان با توهم برتری خود به سبب خلقت از آتش ، گرفتار تکبر شد و از فرمان الهی سرپیچید:«قالَ یاِبلیسُ ما مَنَعَکَ اَن تَسجُدَ لِما خَلَقتُ بِیَدَیَّ اَستَکبَرتَ اَم کُنتَ مِنَ العالین • قالَ اَنا خَیرٌ مِنهُ خَلَقتَنی مِن نار وخَلَقتَهُ مِن طین» ؛ «قالَ ما مَنَعَکَ اَلاّ تَسجُدَ اِذ اَمَرتُکَ قالَ اَنا خَیرٌ مِنهُ خَلَقتَنی مِن نار وخَلَقتَهُ مِن طین • قالَ فَاهبِط مِنها فَما یَکونُ لَکَ اَن تَتَکَبَّرَ فیها...». بسیاری از مفسران استکبار را در آیه ۷۵ سوره ص به معنای تکبّر گرفته اند. [۴]
مجمع البیان، الطبرسی، ج۸، ص۷۵۸.
[۵]
تفسیر قرطبی، القرطبی، ج۱۵، ص۱۴۸.
۱.۲ - قدرت مالی و توان اقتصادیتوانگری مالی می تواند منشأ بروز تکبر باشد، چنان که قارون بر اثر داشتن نعمت ها و دارایی فراوان از ناحیه خدا [۷]
روح المعانی، الآلوسی، ج۲۰، ص۱۶۶.
[۸]
تفسیر گازر، ج۷، ص۱۹۵.
[۹]
مخزن العرفان، ج۹، ص۴۴۹.
متکبرانه آن را به دانش و درایت خود نسبت داده، خود را برتر از دیگران می دانست، در حالی که مؤمنان قوم وی او را پند داده و از او خواسته بودند که تکبر را ترک کند، زیرا خدا متکبران را دوست ندارد [۱۱]
تفسیر المظهری، محمد المظهری، ج۷، ص۱۸۷ - ۱۸۹.
:«اِنَّ قرونَ کانَ مِن قَومِ موسی فَبَغی عَلَیهِم وءاتَینهُ مِنَ الکُنوزِ ما اِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنواُ بِالعُصبَةِ اولِی القُوَّةِ اِذ قالَ لَهُ قَومُهُ لا تَفرَح اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الفَرِحین •... قالَ اِنَّما اوتیتُهُ عَلی عِلم عِندی اَو لَم یَعلَم اَنَّ اللّهَ قَد اَهلَکَ مِن قَبلِهِ مِنَ القُرونِ مَن هُوَ اَشَدُّ مِنهُ قُوَّةً واَکثَرُ جَمعًا ولا یُسَلُ عَن ذُنُوبِهِمُ المُجرِمون». ۲ - فهرست منابع(۱) تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر (م. ۷۷۴ ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۹ ق. (۲) تفسیر المظهری، محمد المظهری، به کوشش احمد عزو، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، ۱۴۲۵ ق. (۳) الجامع لاحکام القرآن، القرطبی (م. ۶۷۱ ق.)، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۷ ق. (۴) روح المعانی، الآلوسی (م. ۱۲۷۰ ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی. (۵) مجمع البیان، الطبرسی (م. ۵۴۸ ق.)، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۶ ق. (۶) المیزان، الطباطبایی (م. ۱۴۰۲ ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ ق. ۳ - پانویس
۴ - منبعدائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله تکبر. |